Collectieve Arbeids Overeenkomst – CAO

Wanneer je gaat werken, sluit je met je werkgever een arbeidscontract af. Dit contract, ook wel arbeidsovereenkomst genoemd is tussen jou en je werkgever. Hierin staat over het algemeen vermeld wanneer je in dienst treedt, de hoogte van je salaris (per uur of per maand) het aantal uren dat je werkt per week, je werktijden, je functie en de einddatum van je arbeidsovereenkomst.

CAO - Collectieve Arbeids OvereenkomstDaarnaast is er in veel bedrijven of bedrijfstakken een overkoepelende arbeidsovereenkomst. De CAO oftewel de Collectieve Arbeids Overeenkomst. Deze bepaalt oa de hoogte van het salaris in de bedrijfstak. Dit voorkomt dat er te grote verschillen zijn in salarissen van werknemers met dezelfde functie binnen één bedrijf. De CAO is in tegenstelling tot jouw persoonlijke arbeidsovereenkomst een afspraak die voor een veel grotere groep werknemers geldt.

Geschiedenis van de CAO

In 1894 organiseerden de Diamantwerkers in Amsterdam een staking. Hiermee wilden zij hun werkgevers dwingen om vaste afspraken te maken over salarissen. Hun actie had succes en hiermee is als het ware de eerste CAO in het leven geroepen.

Omdat er in die tijd nog helemaal niets vast stond over regels met betrekking tot salaris en dergelijke waren de arbeidsomstandigheden bar slecht. Werknemers werden uitgebuit. Door de handen ineen te slaan konden de werknemers door solidariteit en collectiviteit hier verbetering in aanbrengen. Pas in 1907 kreeg de CAO een wettelijke status.

In 1914 werd de eerste landelijke sector-cao afgesloten. Dit was tussen Nederlandsche Bond van Boekdrukkerijen en de Werkliedenorganisatie in de Typografie.

De Wet CAO werd in 1927 aangenomen en in 1937 de Wet AVV (Wet op het Algemeen verbinden en onverbindend verklaren van collectieve arbeidsovereenkomsten)

Ontwikkeling van de CAO

Door de jaren heen is de structuur van de CAO langzaam ontwikkelt tot wat het nu is. Na het ontstaan van de CAO’s werden deze per beroepsgroep afgesloten. Pas na de tweede wereldoorlog werden de CAO’s per bedrijfstak afgeloten. Een CAO per bedrijfstak is een overeenkomst die een veel grotere groep werknemers aangaat. Hierdoor wordt het voor vakorganisaties makkelijker om afspraken te maken over zaken buiten arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan werkgelegenheid, opleidingen en medezeggenschap. Door de jaren heen is een CAO voor veel werknemers een vanzelfsprekendheid geworden.

Naast de CAO die voor een grote verbetering heeft gezorgd in arbeidsomstandigheden is ook de wet er de afgelopen honderd jaar voor gezorgd dat de arbeidsomstandigheden aanzienlijk verbeterd zijn. Dit is misschien wel begonnen met het kinderwetje van van Houten uit 1974, welke kinderen jonger dan 12 jaar verbood in fabrieken te werken.
Ook zijn er wetten zoals de ArboWet die veiligheid en arbeidsomstandigheden garanderen. Daarnaast zijn er wettelijke afspraken wat betreft minimumloon en minimum jeugdloon.

Gemiddelde werknemer

De CAO’s waren lange tijd bestemd voor de gemiddelde werknemer. Dit was een middelbaar opgeleide alleenverdiener, vaak een man die fulltime werkte op een vaste plek met vaste werktijden en een vast salaris. Vakbonden richtten zich voornamelijk op het behouden en beschermen van de verworven rechten van deze gemiddelde werknemer.

In de jaren 80 en 90 kwam de CAO in zijn toenmalige vorm sterk onder druk te staan. Door een verandering in het arbeidsklimaat wilden werknemers meer mogelijkheden voor individuele afspreken. Denk hieraan bijvoorbeeld aan variabele werktijden, flexwerken en meer vrije tijd. Ook vond er een verschuiving plaats in de vorm van de werknemers. Het waren niet alleen de mannen meer die de kost verdienden. Steeds meer vrouwen namen deel aan het arbeidproces. Deels door emancipatie, de traditionele “huisvrouw” rol was aan het veranderen en deels door economische noodzaak. De man kon in zijn eentje niet voldoende verdienen om het gezin te voorzien.

Waar vindt ik mijn CAO

Wanneer je bij een bedrijf in dienst treedt, is je werkgever verplicht jou op de hoogte te stellen van de CAO. Dit kan door jou een gedrukt exemplaar van de Collectieve Arbeids Overeenkomst te overhandigen of door jou toegang te verschaffen tot de digitale versie hiervan. Elke CAO staat aangemeld bij de overheid en is via de site van SZW te vinden en in te zien.

Nieuwe structuur CAO

Dankzij alle veranderingen op de arbeidsmarkt en de werkvloer is het nodig de structuur van de CAO te vernieuwen. Een CAO blijft noodzakelijk om de werknemer te beschermen en te garanderen van bepaalde minimum afspraken. Maar de nieuwe CAO zal veel meer ruimte moeten bieden voor individualisering. Werknemers zijn veel mondiger geworden. Dankzij het hogere opleidingsniveau en het eenvoudig voor handen zijn van wetten en regels dankzij het internet weten werknemers meer en durven ze meer te vragen of eisen.

Werknemers willen zelf de keuze maken wat betreft werktijden, aantal te werken uren. Ook de veranderingen in het pensioenstelsel dragen ertoe bij dat sommige werknemers zelf voor hun pensioen willen zorgen, waardoor een CAO ook hier ruimte voor moet creëren.

Het is dus duidelijk dat de CAO zoals wij die nu hebben en kennen de komende jaren sterk zal veranderen.